Tips Para sa Dengue Proof na Bahay
July 22, 2022
Saan Galing ang Dengue?
Ang dengue ay isang impeksyon mula sa isang virus na nakukuha sa pamamagitan ng kagat ng lamok na Aedes aegypti.
Ang mga lamok na ito ay kadalasang naninirahan sa mga madilim na lugar at nanganganak sa malinaw at hindi gumagalaw na tubig. Itong mga lamok na may dalang dengue ay kadalasang nangangagat tuwing umaga, at mas madalas na makikita dalawang oras pagkatapos sumikat ng araw hanggang dalawang oras bago lumubog ang araw. Maaari silang makita sa loob at labas ng bahay.
Paano Maiiwasan ang Dengue?
Noong Mayo 2019, inaprubahan ng Food and Drug Administration (FDA) ang kauna-unahang bakuna laban sa dengue. Maaari nitong mapigilan ang pagkakaroon ng sakit mula sa apat na virus na sanhi ng dengue. Ito ay para sa mga:
-Edad 9 hanggang 16 na taong gulang
-Nagkaroon na ng dengue dati
-Nakatira sa mga lugar kung saan laganap ang dengue
Para sa mga tao na walang access o hindi mabibigyan ng dengue vaccine, maaaring maiwasan ang pagkakaroon ng dengue sa pamamagitan ng pag-iwas sa lamok na nagdadala nito.
Ang lamok na nagdadala ng dengue ay nanganganak sa tubig na hindi gumagalaw. Kahit anong lalagyan na maaaring pag-imbakan ng tubig ay maaaring maging breeding ground. Kada-linggo, hanapin at itapon ang anumang gamit na may lamang tubig. Siguraduhing malinis ang paligid at tiyakin na walang nakaimbak na tubig sa loob at labas ng bahay.
Gumamit ng insect repellant sa katawan. Hanapin ang mga sangkap na ito sa insect repellant:
-DEET
-Picaridin
-IR3535
-Oil of lemon eucalyptus (OLE)
-Para-menthane-diol (PMD)
-2-undecanone
Magsuot ng mahahabang damit upang matakpan ang katawan at maging proteksyon laban sa kagat ng lamok. Maaari ring lagyan ang mga bota, pantalon at medyas ng 0.5% permethrin, o bumili ng mga damit na mayroong permethrin.
Maaaring maglagay ng mga screen sa bintana at pinto. Kung mayroong mga butas sa mga screen, agad na ikumpuni ito upang hindi makapasok ang lamok sa loob ng bahay.
4S Laban sa Dengue
Pinaalalahanan ng Department of Health (DOH) ang publiko na gamiting gabay ang 4S campaign laban sa dengue.
- Search and Destroy
-Takpan ang mga imbakan ng tubig tulad ng mga drum at timba.
-Palitan ang tubig sa mga paso isang beses kada-linggo.
-Linisin ang mga dahon at dumi sa kanal.
-Pagsama-samahin at itapon ang lahat ng mga hindi na ginagamit na lata, garapon, bote, at iba pang mga lalagyan na maaaring pag-ipunan ng tubig.
- Self-Protection Measures
-Magsuot ng pantalon at pantaas na mahaba ang manggas.
-Gumamit ng mosquito repellant araw-araw.
- Seek Early Consultation
-Magpakonsulta agad sa doktor kung magkaroon ng lagnat na tumatagal ng higit sa dalawang araw na may kasamang rashes sa balat.
- Say No to Indiscriminate Fogging
-Sumang-ayon lamang sa pagpapausok kung mayroong panganib ng dengue outbreak.
Hinihikayat ng DOH 4S campaign ang lahat ng tao na maging mga pangunahing taga-kilos upang ma-kontrol ang pagdami ng mga lamok sa komunidad at maiwasan ang pagkamatay ng mga tao dahil sa dengue.
Mga Sintomas ng Dengue
Ang mga bata at mga sanggol ang kadalasang nagkakaroon ng dengue. Ang dengue ay maaaring maging dahilan ng pagkamatay kung hindi magamot ng maaga. Mahalagang alamin ang mga sintomas nito upang agad na makapag patingin sa doktor.
-Pagsakit ng ulo
-Pagsakit ng mata (karaniwan sa likod ng mga mata)
-Pagsakit ng katawan
-Mataas na lagnat
-Pamumula ng balat
-Pagdurugo sa katawan (ilong, bibig, dumi, ihi o regla)
-Kawalan ng gana kumain
-Pagkahilo
-Pagsusuka
Ang pagbaba ng temperatura ng katawan sa ika-tatlo hanggang ika-anim na araw ng impeksyon ay tanda ng paglala ng dengue. Mahalaga na magpakonsulta agad sa una hanggang ikatlong araw ng lagnat upang makumpirma ang pagkakaroon ng dengue, kung saan maaaring makatulong ang pag-inom ng maraming tubig, partikular na ang oral rehydration solution na napatunayan na panligtas-buhay sa mga pasyenteng may dengue.
Kung ang lagnat ay bumaba ng 1 degree Celsius or bumalik sa halos normal na temperatura sa pagitan ng tatlo hanggang anim na araw, dapat mahigpit na bantayan ng health care provider kung babalik ang lagnat na may posibleng kaakibat na warning signs. Kabilang dito ang sakit ng tiyan, tuloy tuloy na pagsusuka, pagmamanas, pagdurugo sa katawan at pagiging matamlay.
https://www.shutterstock.com/image-photo/abandoned-plastic-bowl-vase-stagnant-water-2003858855
Gamot Laban sa Dengue
Ang mga gamot na binibigay para sa dengue ay upang mabawasan ang sintomas ng sakit. Walang gamot na maaaring magbigay lunas sa dengue.
Para sa mild na mga sintomas, ito ang mga maaaring ipayo ng doktor:
-Uminom ng madaming tubig upang hindi makaranas ng dehydration
-Magpahinga
-Para sa kirot, maaaring uminom ng pain reliever tulad ng Paracetamol na maaaring makapagpababa rin ng lagnat
-Hindi inirerekomenda ang pag-inom ng nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) tulad ng Aspirin o Ibuprofen dahil sa panganib na magkaroon ng pagdurugo sa loob ng katawan
Sa mga mas malalang sintomas ng dengue, maaaring kailangang i-admit ang pasyente sa ospital para makabitan ng suwero o masalinan ng dugo.
Kapag hindi nabigyan ng agarang gamot, sampu hanggang dalawpung porsyento ng malalang kaso ng dengue ang maaaring mamatay. Sa pagbibigay ng gamot, maaaring bumaba ang panganib na ito sa isang porsyento.
References:
https://www.dlshsi.edu.ph/dlsumc/health-advisory/dengue-prevention-tips
https://www.cdc.gov/ncezid/dvbd/media/avoid-dengue.html
