Ang Parkinson’s disease (PD) ay isang neurodegenerative disorder na nakakaapekto sa milyun-milyong tao sa buong mundo. Sa Pilipinas, tulad ng ibang bansa, patuloy ang pagtaas ng bilang ng mga taong naaapektuhan nito. Tuwing Abril, ipinagdiriwang ang Parkinson’s Awareness Month upang palawakin ang kaalaman tungkol sa sakit na ito, mga sintomas nito, at mga paraan upang mabigyan ng suporta ang mga taong may Parkinson’s.⁽¹⁾

Ano ang Parkinson’s Disease?

Ang Parkinson’s disease ay isang sakit na nagdudulot ng unti-unting pagkasira ng mga neurons sa utak na gumagawa ng dopamine, isang kemikal na mahalaga sa pagkontrol ng mga galaw ng katawan. Dahil dito, nagkakaroon ng mga problema sa motor control tulad ng panginginig (tremors), paninigas ng kalamnan (rigidity), mabagal na paggalaw (bradykinesia), at problema sa balanse at koordinasyon (ataxia).^(3,4)

Bukod sa mga motor symptoms, may mga non-motor symptoms din tulad ng depresyon, pagkabalisa, problema sa pagtulog, constipation, at pagbabago sa boses at expression ng mukha.^(3,6) Ang Parkinson’s ay walang lunas, ngunit may mga paraan upang mapabuti ang kalidad ng buhay ng mga pasyente.

Bakit Mahalaga ang Parkinson’s Awareness?

Ang Parkinson’s Awareness ay mahalaga sa pagkilala at pagpapalaganap ng impormasyon tungkol sa sakit na ito. Layunin nito na:

• Palawakin ang kaalaman tungkol sa mga sintomas at sanhi ng Parkinson’s disease.
• Magbigay ng mga resources at suporta sa mga taong may Parkinson’s at sa kanilang mga pamilya.
• Hikayatin ang mas maagang diagnosis at paggamot upang mapabagal ang paglala ng sakit.
• Itaguyod ang pananaliksik para sa mas epektibong mga gamot at posibleng lunas sa hinaharap^(2,3,6)

Mga Sintomas ng Parkinson’s Disease: Paano Malalaman?

Mahirap agad matukoy ang Parkinson’s dahil unti-unti itong lumalabas at iba-iba ang sintomas sa bawat tao. Narito ang mga karaniwang maagang palatandaan na dapat bantayan⁽⁶⁾:

• Panginginig sa mga kamay o daliri (tremors)
• Maliit na pagsusulat (small handwriting)
• Pagkawala ng pang-amoy (loss of smell)
• Hirap sa pagtulog
• Paninigas at kahirapan sa paggalaw o paglakad
• Problema sa balanse
• Paninigas ng boses o mahina na pagsasalita
• Pagbabago sa ekspresyon ng mukha (facial masking)
• Pagkahilo 

Kung may higit sa isa sa mga sintomas na ito, mahalagang kumonsulta sa doktor para sa tamang pagsusuri at gabay.

Sino ang Maaaring Magkaroon ng Parkinson’s?

Ang Parkinson’s ay karaniwang nakikita sa mga taong higit sa 50 taong gulang, ngunit may mga kaso rin ng early-onset Parkinson’s na nangyayari sa mas batang edad, kahit sa mga nasa 20s, bagamat ito ay bihira. Pinaniniwalaang sanhi ng Parkinson’s ay kombinasyon ng genetic at environmental factors tulad ng exposure sa mga pesticides, solvents, at iba pang toxins.^(4,5)

Paano Nakakaapekto ang Parkinson’s sa Buhay ng Tao?

Ang Parkinson’s disease ay hindi lamang tungkol sa mga pisikal na sintomas. Malaki rin ang epekto nito sa mental at emosyonal na aspeto ng buhay. Maraming pasyente ang nakararanas ng depresyon, anxiety, at social isolation dahil sa mga limitasyon na dulot ng sakit.^(3,5)

Bukod dito, ang mga nag-aalaga sa mga may Parkinson’s ay nakakaranas din ng stress at emotional burden. Kaya mahalaga ang pagkakaroon ng support groups at mental health services para sa kanila.

Ano ang Ginagawa Para sa Parkinson’s?

Maraming organisasyon ang nagtutulungan upang mapabuti ang buhay ng mga may Parkinson’s at mapabilis ang pananaliksik para sa lunas.^(3,5,6)

Ang mga programa ay nakatuon sa:

• Pagbibigay ng edukasyon at impormasyon sa publiko.
• Pagbuo ng mga support groups at community activities.
• Pagsuporta sa pananaliksik para sa mas epektibong gamot at teknolohiya.
• Pagpapalaganap ng early detection at tamang pangangalaga.

Mga Hakbang na Maaaring Gawin ng Bawat Isa

• Mag-aral tungkol sa Parkinson’s: Alamin ang mga sintomas at paano ito maagang matutukoy.
• Suportahan ang mga may Parkinson’s: Maging maunawain sa kanilang kalagayan at tulungan silang makahanap ng mga resources.
• Iwasan ang mga panganib: Limitahan ang exposure sa mga toxins tulad ng pesticides.
• Mag-ehersisyo: Ang regular na pisikal na aktibidad ay nakatutulong upang mapanatili ang kalusugan ng mga kalamnan at utak.
• Makipag-ugnayan sa mga organisasyon: Sumali sa mga kampanya tuwing Parkinson’s Awareness Month upang makatulong sa pagpapalaganap ng impormasyon.

Ang Parkinson’s disease ay isang seryosong sakit na nangangailangan ng mas malawak na kamalayan at suporta mula sa buong komunidad. Sa pamamagitan ng edukasyon, suporta, at pananaliksik, maaaring mapabuti ang buhay ng mga taong may Parkinson’s at kanilang mga pamilya. Sa pagdiriwang ng Parkinson’s Awareness Month tuwing Abril, sama-sama nating itaguyod ang pag-unawa, pagtanggap, at pag-asa para sa mga apektado ng sakit na ito.

***

References:

⁽¹⁾ Dayspedia. (2025). World Parkinson's Day in Philippines. Retrieved June 2025, from https://dayspedia.com/ph/calendar/holiday/2574/

⁽²⁾ Parkinson’s Community Leaders Association. (2025). Parkinson's Awareness Month: Parkinson's Awareness Month: Why It Matters. Retrieved June 2025, from https://www.pcla.org/blog/parkinsons-awareness-month

⁽³⁾ Parkinson’s Foundation. (2025). Parkinson's Awareness Month. Retrieved June 2025, from https://www.parkinson.org/understanding-parkinsons/what-is-parkinsons

⁽⁴⁾ Clinical Trials Arena. (2025). Parkinson's Disease Awareness Month: Burden of disease. Retrieved June 2025, from https://www.clinicaltrialsarena.com/analyst-comment/parkinsons-disease-awareness-month/

⁽⁵⁾ Safety4Sea. (2025). World Parkinson's Day 2025: Let's not let this disease go unnoticed. Retrieved June 2025, from https://safety4sea.com/cm-world-parkinsons-day-2025-lets-not-let-this-disease-go-unnoticed-at-sea/

⁽⁶⁾ Parkinson’s Foundation. (2022). Parkinson's Awareness Month. Retrieved June 2025, from https://www.parkinson.org/parkinsons-awareness-month